Militaire uniformen, ze hebben me nooit aangetrokken. Als tiener ging ik met een boog om die jongens in uniform heen. Bluffers vond ik het. Het leger leek mij een wereld waar je als echtgenoot niets te vertellen had. Bovendien werd door de leiding wel even uitgemaakt waar jij als gezin ging wonen. Dat moeten wonen op een basis alleen al, brrrrr.
Dat militair zijn risico’s meebracht om te sneuvelen, was een verband dat in die jaren voor Nederlandse militairen er niet leek te zijn. Hoe anders dachten moeders daarover, die de oorlog hadden meegemaakt. Die vreesden dat hun zonen wel degelijk ingezet konden worden voor oorlogsvoering. Ik herinner me een moeder van een vriendje die alles probeerde om haar zoon ertoe te bewegen een veilige plek te kiezen tijdens de dienstplicht, zoals als administrateur of fourier. Tevergeefs. De zoon koos uitgerekend voor de opleiding tot Starfighter piloot en tekende bij. Starfighters, de enige plek waar in die jaren regelmatig berichten van neerstorten in vredestijd in de krant verschenen.
Ouder en wijzer geworden, zijn mijn gedachten over militairen, oorlog, en de geschiedenis wat genuanceerder geworden. Een paar toevalligheden hebben daartoe een extra impuls gegeven. Allereerst, heel onverwachts, het optreden van Willem Vermandere, in een kerkje in Zeeland. Een beminnelijke man, muzikant, zanger en tevens beeldend kunstenaar. Behalve zijn vrolijke troubadour-achtige optreden waren er teksten over de Westhoek tijdens de Eerste Wereldoorlog. Grond doordrenkt met bloed. Het raakte me. Eén zin bleef malen in mijn hoofd: “Altijd ieders vader, altijd iemands kind." Sindsdien staat Ieper op mijn lijstje om daar één keer bij het blazen van de Last Post aanwezig te zijn. Het is er nog steeds niet van gekomen.
Het volgende triggerpoint was een vakantie in Frankrijk, vlakbij de landingsplaats van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog. We gingen naar de rustige vissersplaats Grandcamp-Maisey voor de vismarkt, de zee en het strand. Overal om ons heen was de geschiedenis van D-day zichtbaar. Dat was het moment dat we bewust oorlogsgraven gingen bezoeken. Indrukwekkend mooi. De stiltes, de eindeloze lijnen van de kruisen. Langzaam lopend langs de graven, namen lezend, leeftijden narekenend, zag ik niet alleen een steen, maar voelde het verloren leven. Terwijl ik dacht aan de families van die mannen en jongens, herhaalde in mijn hoofd: “Altijd iemands vader, altijd iemands kind”. De wrede dood treft niet alleen de gevallene.
Duizenden graven hebben we bezocht, respectvol onderhouden, rij na rij na rij na rij. Ook al maakte het me stil, ik had en heb het gevoel dit te moeten doen. Eerbetoon aan al die vielen. Hun namen lezen, data en regimenten. Zouden de moeders van de jongens met plaatsnamen aan de andere kant van de Oceaan, ooit hier hebben kunnen staan?
Ik las ook op een steen de toevoeging “four.” en dacht terug aan de moeder van het vriendje. Zou deze Amerikaanse moeder ook gehoopt hebben dat een fourier door zijn functie minder risico liep? En toch gesneuveld. Altijd iemands vader, altijd iemands kind.
Ook eens luisteren naar Willem Vermandere: Duizend doden?
Reactie plaatsen
Reacties